Pengertian Macapat dan Jenis nya Lengkap (Dalam Bahasa Jawa)

Macapat iku tembang tradhisional ing tanah Jawa. Macapat uga nular ana ing kabudayan Bali, Madura, lan Sundha. Yen sinawang saka kerata basa, macapat iku artine macapapat-papat. Macané pancèn rinakit saben patang wanda (suku kata). Tembang iki kira-kira lagi ana ing pungkasaning jaman Majapahit lan wiwitan Walisanga nyekel kuwasa. Nanging iku ya durung mesthi, amarga ora ana tulisan gathuk kang bisa mesthèkaké. Macapat akeh dienggo ing saperangan Sastra Jawa Tengahan lan Sastra Jawa Anyar. Yen disandhingake karo Kakawin, aturan-aturan ing macapat luwih gampang. Kitab-kitab jaman Mataram Anyar, kaya Wedhatama, Wulangreh, Serat Wirid Hidayat Jati, Kalatidha, lan liya-liyane dirakit nganggo tembang iki. Aturan-aturan iku ana ing:

• Guru gatra : Cacahing gatra saben sak-pada (pada : bait)
• Guru Wilangan : Cacahing wanda saben sak - gatra (wanda : suku kata)
• Guru lagu : Tibaning suara ing pungkasane gatra.

Macapat di bagi dadi 3 jenis miturut sekar e , jenising macapat inggih punika :

1. Sekar Macapat /Sekar Alit
2. Sekar Madya / Sekar Tengahan.
3. Sekar Ageng

Sekar Macapat utawa Sekar Alit

Sekar Alit punika uga di sebut tembang macapat asli ingkang umume dienggo ning ngendi ngendi . Urut-urutane tembang macapat iku pada karo lrlakone manungsa ing dunya mulai saka bayi abang (nembe lair) nganti tumekaning pati. Mungguh kaya mangkene urut urutane tembang macapat kaya kang ing ngisor iki :

• Maskumambang , Gambarake manungsa ingkang awujud jabang bayi sing isih ono kandhutane ibune, sing durung kawruhan lanang utawa wadon, Tembung Mas ateges durung weruh lanang utawa wadon. Kumambang ateges uripe ngambang ingkang kandhutane ibune. Watak : nelangsa lan keranta-ranta.

• Mijil ,  Ateges wis lair lan jelas priya utawa wanita. Watak : asih lan tresna.

• Sinom , teka tembung isih enom kang ateges kanoman , minangka kalodhangan sing paling wigati kanggone wong anom supaya bisa ngangsu kawruh sak akeh akehe . Watak : grapyak lan renyah. 

• Kinanthi , Saka tembung kanthi utawa tuntun . kang ateges dituntun supaya biasa mlaku ngambang panguripan ing alam ndonya. Watak : Welas asih , gembira , mesra.

• Asmarandana . Tegese rasa tresna , tresna marang liyan (priya lan wanita lan kosok baline) kang kabeh mau wis dadi kodrat illahi. Watak : sengsem.

• Gambuh , saka tembuh jumbuh / sarujuk kang ateges yen wis jumbuh / sarujuk njurdigathukake antarane priya lan wanita sing padha nduweni rasa tresna mau , ing pangankah supaya bisa urip bebrayan . Watak : kulina lan nepung-nepungake.

• Dhandanggula , kNggambarake uripe wong kang lagi seneng-senenge , apa kang digayuh bisa kasembadan. Kelakon duwe sisihan/kaluwarga, duwe anak, urip cukup kanggo sanank akluwarga. Mula kuwi wong kang lagi bungah / bombong atine, bisa diarani lagu ndandanggula. Watak : luwe lan ngresepake.

• Durma , saka tembung darma/weweh. Wong yen wis rumangsa kacukupan uripe , banjur tuwuh rasa welas asih marang kadang mitra liyane kang lagi nandhang akcintrakan , mula banjur tuwuh rasa kepengin darma / weweh marang sapdha -padha. Kabeh mau disengkuyung uga saka piwulange agama lan watak sosiale manungsa. Watak : nesu lan muntab.

• Pangkur , Saka tembung mungkur kang ateges nyingkiri hawa nepsu angkara murka . Kang dipikir tansah kepingin weweh marang sapadha-padha. Watak : sereng lan tegas.

• Megatruh , saka tembung megat roh utawa pegat rohe / nyawane, awit wis titi wancine katimbalan marak sowan mring sing maha kuwasa. Watak : nglara lan sedih

• Pocung , yen wis dadi layon / ,mayit banjur dibungkus mori putih utawa di pocong sak durunge di kubur. Watak : sembrana , gecul , ora ana greget saut.

Supaya luwih gampang mebdakake siji lan sijine guru gatra guru wilangan lan guru lagu saka tembang tembang mau di data kaya ing ngisor iki :

• Mijil 

1. Guru gatra : 6
2. Guru wilangan : 10,6,10,10,6,6
3. Guru lagu : i,o,e,i,i,u

• Sinom

1. Guru gatra : 9
2. Guru wilangan : 8,8,8,8,7,8,7,8,12
3. Guru lagu : a,i,a,i,i,u,a,i,a

• Dhandanggula

1. Guru gatra : 10
2. Guru wilangan : 10,10,8,7,9,7,6,8,12,7
3. Guru lagu : i,a,e,u,i,a,u,a,i,a

• Kinanthi

1. Guru gatra : 6
2. Guru wilangan : 8,8,8,8,8,8
3. Guru lagu : u,i,a,i,a,i

• Asmarandana

1. Guru gatra : 7
2. Guru wilangan : 8,8,8,8,7,8,8,
3. Guru lagu :a,i,e,a,a,u,a

• Durma

1. Guru gatra : 7
2. Guru wilangan : 12,7,6,7,8,5,7
3. Guru lagu : a,i,a,a,i,a,i

• Pangkur

1. Guru gatra : 7
2. Guru wilangan : 8,11,8,7,12,8,8
3. Guru lagu : a,i,u,a,u,a,i

• Maskumambang

1. Guru gatra : 4
2. Guru wilangan : 12,6,8,8
3. Guru lagu : i,a,i,a,a

• Pucung

1. Guru gatra : 4
2. Guru wilangan : 12,6,8,12
3. Guru lagu : u,a,i,a

• Gambuh

1. Guru gatra : 5
2. Guru wilangan : 12,8,8,8,8
3. Guru lagu : u,u,i,u,o

• Megatruh

1. Guru gatra : 5
2. Guru wilangan : 12,8,8,8,8
3. Guru lagu : u,i,u,i,o                          

Sekar Madya / Sekar Tengahan

Macapat jenis iki kayadene tembang kidung kang asring dienggo rikala jamman Majapahit. Ono 3 inggih punika :

• Jurudemung

1. Guru gatra : 7
2. Guru wilangan : 8,8,8,8,8,8,8
3. Guru lagu : a,u,u,a,u,a,u 

• Wirangrong

1. Guru gatra : 6
2. Guru wilangan : 8,8,10,6,7,8
3. Guru lagu : i,o,u,i,a,a 

• Balabak

1. Guru gatra : 6
2. Guru wilangan :12,3,12,3,12,3
3. Guru lagu : a,e,a,e,u,e 

Sekar Ageng

Sekar Macapat ageng (gedhe) mung ana siji yaiku Girisa. Yen dideleng seka angele , skear macapat ageng kaya tembang kakawin jaman kuno.   

 Girisa

1. Guru gatra : 8
2. Guru wilangan : 8,8,8,8,8,8,8,8
3. Guru lagu : a,a,a,a,a,a,a,a

Cekap mekaten anggen kula ngepost artikel ingkang bahas Tembang Macapa punika mugi mugi saget dados manfaat lan ilmu ingkang barokah kangge kita sedaya . Matursuwun.        

Share this

Techno_Main